tarihce

Tarihçe

Ilk Donemler

Niğde İli'nin en eski adının Nahita ya da Nakita olduğu öne sürülmektedir. Bu ada ilk kez İbn Bidi ‘de rastlanmıştır. Nakida adı kimi zaman Nekide olarak da kullanılmış , XIV. yy'da aynı sözcük arap harfleriyle Nîkde, daha sonrada nîkde olarak okunacak biçimde yazılmıştır. Cumhuriyet'ten sonra bu ad, Niğde'ye dönüştürülmüştür.

Niğde yöre, Hititlerin Dönemi'nide Tabal Konfederasyonu içinde bulunması nedeniyle, “Tabal Toprakları” diye anılıyordu. Tabal'ın Geç Hititler Dönemi merkezi Tuvanuva'da (tiyana) bu günkü Kemerhisay'daydı.

Niğde'nin antik tarihine ait bilgileri bölgede yapılan Bahçeli Köşk Höyüğü, Altunhisar Pınarbaşı Höyüğü, Çamardı CEllaler Höyüğü, Güllüdağ Örenye veDivaralı Höyüğü kazılarından elde edebiliyoruz. Bu bilgilere dayanarak Niğde Tarihi M.Ö 7000-5500'lü yıllardan itibaren başlatmamız mümkün olabilmektedir.

Osmanli Donemi

XIX. Yy'da Niğde sancağı olaysı bir siyasal yaşam geçirmiş İç Anadolu ‘ da daha çok kuzeyde etkili olan yerel ayaklanmalar ‘dan zarar görmemiştir.

Ürgüp ‘ ün Muşkara adlı köyünden çıkıp Osmanlı devletine sadrazam olan Nevşehirli Damat İbrahim Paşa doğum yerine ve çevresine bayındırlaştırıken Niğde kalelerinin muhafızlarına ait haklarıda Nevşehir'e verdi. Böylece yörede ağırlık Ürgüp ve Nevşehir'e doğru kaydı.

Niğde yöresi, Osmanlı Devleti ‘ nin Klasik döneminde eyaleti Karaman Nevşehir Livası içinde yer almaktaydı. Niğde 1849 ‘ da sancak merkezi oldu.1860 ‘ da Niğde ‘ nin 6 kazası vardı : Merkez Kırşehir, Ürgüp, Nevşehir, Aksaray ve Yahyalı. 1867 ‘de vilayet nizam namesinde de Niğde, Konya Vilayeti ‘ ne bağlı bir sancak gözükmektedir. Konya Vilayetinin Niğde ‘den başka bir Konya Merkez İçel, Hamidabad (Isparta) ve Tekke (Antalya) olmak üzere toplam 5 sancağı vardı. Niğde sancağının toplam 5 kazası ise Niğde Merkez kaza , Nevşehir , Kırşehir , Ürgüp (Nahiye olan Yahyalı Ürgüp ‘ e bağlıydı) ve Aksaray ‘ dan oluşmaktaydı.

1877 ‘ deki kayıtlarda Niğde sancağı ‘ nın 1867 deki durumunu koruduğu görülüyor. Bu dönemde Niğde sancağının ‘da kaza sayısında bir değişikli olmamakla birlikte Kırşehir ‘ in yerine Bor kazasını sancağa bağlandığı görülmektedir.

Niğde sancağı , 1892 ve 1903 te yine Konya Vilayetine bağlı kaldı.Ne varki sancağın toplam kaza sayısı 5 ‘ ten 8 ‘ e yükseldi. Bu kazalar şunlardır: 1- Niğde Merkez Kaza 2-Bor 3- Nevşehir 4- Ürgüp 5- Aksaray 6-Maden( Çamardı) 7-Şücaeddin(Ulukışla) 8-Arapsun (Gülşehir)

Niğde 2. meşrutiyetten sonra bağımsız sancak durumuna getirildi. Bu dönemde Niğde ,bağımsız sancağın kazaları Maden dışında aynı kaldı.

Milli Mucadele Donemi

Niğde Milli Mücadele yılarının oldukça dingin illerindedi. Yöre yabancı güçlerinin işgaline uğramadığı gibi , bir iki cılız gösterinin , Kuva-i Milliye karşıtı güçlü bir eylemede tanık olmamıştı.Yöredeki başlıca askeri etkinlik Adana Kuva-i Milliysi ‘ ne verilen lojistik destekle sınırlıydı.

30 Ekim 1918 Mondoros Mütarekesi günlerinde Niğde aynı adlı bağımsız sancağın merkeziydi. Merkez kaza ile birlikte 7 kazası vardı. Bunlar : Aksaray , Bor ve Ulukışla ile bu gün Nevşehir İline bağlı olan Gülşehir (Arapsun) Nevşehir ve Ürgüp idi. Toplam nüfusu 290000 dolayında olan sancağın nüfusça en büyük 2 kazası ,Merkez kaza ile Aksaraydı.

Niğde askeri bakımdan ‘ da 20. Kolorduya bağlı 11. Tümenin denetim alanı içindeydi. Tümenin karargahı ‘ da Niğde ‘ deydi .

4-11 Eylül 1919 ‘ da toplanan ve Milli Mücadelenin programını belirleyen Sivas Kongresi ‘ nin ele aldığı ilk konulardan biri , bu oldu ve 11 Eylül 1919 da Güney Anadolu bölgesinde asker yığınağının artırılması ve bölgenin 20 , 12 ,3 ve 13. Kolordular arasında paylaşılması karalaştırıldı . Bu düzenlemede , karargahı Niğde ‘ de bulunan 1. Tümene Ulukışla Pozantı hattında örgütlenecek Kuva-i Milliye çetelerini destekleme görevi verildi.Tümenin komutanı “Ayıcı “ lakabıyla bilinen Miralay Arif bey idi.

11. Tümenin desteğiyle oluşturulan ve ağırlığını Ulukışla ‘ ya veren Kuva-i Milliye Adana ‘ daki Fransız işgaline karşı zorlu bir direniş yürüttü. Başında Tekelioğlu Sinan beyin bulunduğu Kuva-yı Milliye çeteleri Hacıkırı ‘ nda, Belemedikte ve Pozantı'da düzenledikleri baskınlarda Fransız birliklerine çok kayıp verdirttiler. Sonunda Mayıs 1920 ‘ de Binbaşı Mesnil komutasındaki Fransız birliğini Pozantı'da tutsak aldılar. Pozantı yengisi savaşın seyrini değiştiren önemli bir dönüm noktası oldu.

Cumhuriyet Donemi

Cumhuriyetin İlanı ile Niğde Konya Vilayetinden ayrılarak müstakil vilayet statüsüne kavuşması en önemli gelişmedir.

Milli mücadele ile başlayarak, Cumhuriyetle devam eden dönem ve istikrar bütün Türkiye ‘ de gibi Niğde ‘ de bayındırlık, eğitim, sağlık, sosyal ve kültürel alanlarda büyük gelişmeleri beraberinde getirmiştir.

Atatürk ve onun kurdugu Cumhuriyeti gönülden benimseyen, her zaman onun devamını destekleyen ve desteğinin devam ettiren illerin başında gelen Niğde ili, Cumhuriyetin ilanın top atışıyla kutlayan ilk ilidir.

1923 yılında Niğde il olarak cumhuriyet idaresine bağlanmıştır. Kalkınmada önceliğin hizmetin yaklaşımıyla olacağını haklı olarak amaç gören Nevşehir İlçesi1954'de il olarak Niğdeden ayrılmıştır. Bu 2 ilçenin ayrılması sonucu Çiftlik ve Altunhisar bucakları ilçe olarak Niğde iline bağlanmıştır.

1992 yılı kurulan Niğde Üniversitesi ile Kültür şehri özeliğini devam ettiren Niğde ili, daha derli toplu bir il olarak çağın getirdiği gelişmelere uyum sağlamaktadır.

Kronoloji

• İÖ. 7000-5000 Neolitik Dönem
• İÖ. 3000-2000 İlk Tunç Çağ
• İÖ. 2001-1750 Hitit Krallık Dönemi
• İÖ. 1650-1460 Hitit İmparatorluk Dönemi
• İÖ. 1170-710 Tabal Geç Hitit Prensliği Dönemi
• İÖ. 710-620 Asur Egemenliği
• İÖ. 612-590 Kilikya Krallığı Dönemi
• İÖ. 590-550 Medler dönemi
• İÖ. 550-532 Persler Dönemi
• İÖ. 332-İS.17 Kağadokya krallığı dönemi
• İS. 17-395 Roma dönemi
• 395 Bizans Egemenliğinin başlaması
• 699 Araplar'ın Aksaray'ı Bizanslıların Elinden alması
• 707 Arapların Niğde'yi ele geçirmesi
• 729 Arapların Aksarayın yeniden alması
• 805 Harunü ‘r Reşid'in Aksarayı alması
• 832 Abbasi halifesi El-Memun döneminde Niğdenin Onarılması
• 965 Bizanslıların Niğde ve Aksarayı ele geçirmesi
• 1097 Niğde ve Aksarayın haçlıların eline geçmesi
• 1155 2.Kılıç Arslanın ile Danişmetli Yağı Basan ‘ın Aksaray önlerinde karşılaşması ve çatışmanın araya giren din adamları tarafından önlenmesi
• 1186 2.Kılıç Arslan'ın ülkeyi 11 oğlu arasında paylaştırması ve Niğde Arslan şahın payına düşmesi
• 1211 1.İzzeddin Keykavusun Niğde vağliliğine Zeyneddin Başarıyı atması
• 1249 2.İzzedin Keykavus ile VI.Kılıç Arslan'ın Aksaray önlerinde savaşması ve 5. Kılıç Arslan'ın yenilmesi
• 1256 İlhanlı ordusunun Aksaray'ı yağma ve yıkıma uğratması
• 1276 Niğde valisi Hatiroğlu Şerefeddin'in ayaklanarak Memluk Sultanı Baybars ‘ı Anadolu ‘ ya çağırması
• 1277 Karamanoğulları ‘ nın Aksaray ‘ı kuşatması
• 1300 Şiddetli kuraklık ve kıtlıktan Aksaray Niğde halkının büyük zarar görmesi
• 1365 Karamanoğulları ‘nın Eretna Beliği ‘nden Niğde ve Aksarayı almaları
• 1398 Niğde ve Aksarayı Osmanlı Ülkesine katılması
• 1402 Timur ‘un Niğde ve Aksarayı Karamanoğullarına geri vermesi
• 1420 Memluklar ‘ın Niğde ‘ yi ele geçirmeleri
• 1421 Karamanoğlu Ali bey ‘ in Niğde ‘ ye çekilmesi ile Karamanoğlu Beylik topraklarının 2 ‘ ye bölünmesi
• 1466 Niğde ve Aksaray ‘ ın kesin olarak Osmanlıların eline geçmesi
• 1574 Suhtilerin Niğde ‘ de saldırı düzenlenmesi
• 1584 Celali elebaşısı Kiziroğlu Mustafa ‘ nın adamlarının Niğde Yöresini talan etmesi
• 1603 Celali elebaşısı Tavil Mehmedin Niğdeyi yagmalaması
• 1849 Niğde nin sancak merkezi olması